काठमाडौं । हरेक वर्ष जुन २१ तारिखमा विश्वभरका मानिसहरू एकजुट भएर विश्व संगीत दिवस मनाउँछन्, जुन संगीतको विश्वव्यापी भाषालाई सम्मान गर्ने विशेष अवसर हो। Fête de la Musique नामले पनि चिनिने यो दिनले संगीतकर्मी, कलाकार र संगीतप्रेमीहरूलाई सिर्जनशीलता, अभिव्यक्ति र आनन्दको एउटै भावनामा जोड्दछ।

विश्व संगीत दिवसको सुरूवात

फ्रान्सेली संगीत पत्रकार तथा संगीतकार मोरिस फ्लुरे र फ्रान्सका सांस्कृतिक मन्त्री ज्याक लाङको सुझावमा सन् १९८२ मा पहिलो पटक विश्व संगीत दिवस फ्रान्समा मनाइएको थियो। फ्लुरेले संगीत जीवनका सबै पक्षमा हुनु आवश्यक ठानेका थिए र उनले देखेका थिए कि संगीत त्यति सक्रिय रूपमा अभ्यासमा थिएन। “संगीत सबै ठाउँमा होस् तर कन्सर्ट कतै पनि नहोस्” भन्ने उद्देश्यले सार्वजनिक स्थानमा स्वतःस्फूर्त प्रस्तुति गर्न प्रोत्साहन दिइयो।

जुन २१ तारिखलाई ग्रीष्म अयनान्त, अर्थात् उत्तरी गोलार्द्धको सबैभन्दा लामो दिन भएको कारण यो दिवसका रूपमा चयन गरिएको हो। पहिलो संस्करणदेखि नै यो दिवसले अन्तर्राष्ट्रिय स्वरूप लिएको छ। हाल यो १२० भन्दा बढी देशहरूमा मनाइन्छ, जसमा नेपाल, भारत, अमेरिका, जर्मनी लगायतका मुलुकहरू सामेल छन्।

हाम्रो जीवनमा संगीतको महत्व

संगीत केवल मनोरञ्जनको माध्यम होइन। यो मानव सभ्यता, भावना र सम्प्रेषणको महत्वपूर्ण अंश हो। इतिहासभर संगीतले कथा सुनाउने, उपलब्धि मनाउने, भावना व्यक्त गर्ने, अन्यायको विरोध गर्ने र समुदायहरू जोड्ने कार्य गर्दै आएको छ। यो धार्मिक अनुष्ठान, सांस्कृतिक परम्परा र सामाजिक समारोहसँग गहिरो रूपमा गाँसिएको छ।

अनुसन्धानले देखाएको छ कि संगीतले मानसिक र भावनात्मक स्वास्थ्यमा समेत ठूलो भूमिका खेल्दछ। यसले तनाव कम गर्न, मनोवृत्ति सुधार गर्न र आपसी सम्बन्ध बलियो बनाउन मद्दत पुर्‍याउँछ। चाहे त्यो परम्परागत लोकगीत होस्, शास्त्रीय धुन होस् वा आधुनिक संगीत, संगीतले मुटु र आत्मासँग कुराकानी गर्छ, जुन शब्दहरूले मात्र सम्भव हुँदैन।

निष्कर्षमा

विश्व संगीत दिवस धुन र तालप्रतिको सम्मान मात्र होइन, यो मानव जीवनसँग संगीत कति गहिरो रूपमा जोडिएको छ भन्ने स्मरण पनि हो। संगीतले भाषा र संस्कृति पार गर्छ र समय दूरीको सीमालाई तोडेर मानिसहरूलाई जोड्दछ। चाहे त्यो परम्परागत नेपाली लोकगीत होस् वा विश्व चर्चित आधुनिक गीत, संगीतले यस्तो सन्देश बोकेको हुन्छ जुन शब्दभन्दा पर पुग्दछ।